Bezpieczeństwo eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci gazowych w. IX 2025

Stan prawny:  2025 rok

Książka stanowi pomoc dydaktyczną dla osób przygotowujących się do egzaminów na uzyskanie świadectw kwalifikacyjnych eksploatacji i dozoru urządzeń gazowniczych

Książka dotyczy bezpieczeństwa technicznego jednego z działów energetyki, tzn. energetyki gazowej, a szerzej gazownictwa.

Opisane zostały własności toksyczne i wybuchowe paliw gazowych stosowanych w gospodarce komunalnej i przemysłowej. Przedstawiono zagrożenia związane z budową i eksploatacją sieci i instalacji gazowych oraz metody zapobiegania ich powstawaniu. Szczególną uwagę poświęcono bezpieczeństwu użytkowania paliw gazowych i eksploatacji urządzeń gazowych. Poruszono problematykę dotyczącą gazów skroplonych (LNG) i kriogeniki.

Drugi blok tematyczny to zagadnienia dotyczące gazów przemysłowych i ochrony środowiska.

Książka będzie użyteczna w pracy zarówno służb BHP, jak i osób zainteresowanych bezpieczeństwem pracy, pomoże zaznajomić się z zagrożeniami występującymi w branży gazowniczej i pozwoli, często przed czasem, je zdefiniować i skutecznie wyeliminować.

Stanowi pomoc dydaktyczną dla osób przygotowujących się do egzaminów na uzyskanie świadectw kwalifikacyjnych eksploatacji i dozoru urządzeń gazowych.

Książka została wzbogacona o pytania kontrolne wraz z odpowiedziami. 

Spis treści

Wstęp 9

1. Gazy stosowane w przemyśle i w gospodarce komunalnej 11
1.1. Własności palne i wybuchowe gazów 11
1.2. Gazy przemysłowe 14
1.3. Skroplony gaz ziemny LNG 16
1.4. Paliwa gazowe 18
1.5. Analiza procesów spalania w aspekcie kontroli emisji zanieczyszczeń 20
1.6. Składniki paliw gazowych i ich właściwości toksyczne 21
1.7. Jakość gazu rozprowadzanego siecią gazową 26
1.8. Wymagania techniczne dotyczące budowy elementów wyposażenia instalacji rozprowadzania gazów węglowodorowych C3–C4 28
1.8.1. Wprowadzenie 28
1.8.2. Gazy węglowodorowe C3–C4 wykorzystywane do zasilania odbiorców 29
1.8.3. Sposoby zasilania odbiorców gazem węglowodorowym C3–C4 31
1.8.4. Zbiorniki magazynowe gazów węglowodorowych C3–C4 34
1.8.5. Przewody instalacji przyłączeniowych gazów węglowodorowych C3–C4 40
1.9. Transport i użytkowanie biogazu 44
1.9.1. Produkcja i parametry jakościowe biogazu 44
1.9.2. Transport i wykorzystanie biogazu 46
Pytania 47

2. Eksploatacja urządzeń i instalacji gazowych 47
2.1. Ogólne wymogi eksploatacyjne urządzeń gazowych 47
2.2. Instalacje i urządzenia gazowe 48
2.2.1. Zagrożenia i wytyczne 48
2.2.2. Zasady przeprowadzania kontroli stanu technicznego instalacji gazowych 50
2.3. Zakres wykonania okresowej kontroli stanu technicznego instalacji na paliwa gazowe 52
2.3.1. Informacje ogólne 52
2.3.2. Kontrola stanu technicznego kurków głównych 61
2.3.3. Kontrola innych elementów wyposażenia instalowanych bezpośrednio w sąsiedztwie kurka głównego 61
2.3.4. Kontrola przewodów gazowych na poziomie piwnic 62
2.3.5. Przegląd techniczny odcinków przewodów gazowych do zaworów odcinających gazomierzy lub odgałęzień na poszczególnych kondygnacjach 63
2.3.6. Kontrola stanu technicznego gazomierzy 63
2.3.7. Zakres kontroli instalacji gazowych w poszczególnych mieszkaniach 64
2.3.8. Kontrola stanu technicznego urządzeń gazowych 65
2.3.9. Kontrola sprawności technicznej odprowadzenia spalin z urządzeń gazowych i wentylacji pomieszczeń, w których są instalowane 66
Pytania 67

3. Sieci gazowe 68
3.1. Wprowadzenie 68
3.2. Układy zasilania gazem zakładów przemysłowych 70
3.3. Przewody wewnętrzne gazowych sieci przemysłowych 72
3.4. Organizacja i ogólne zasady prowadzenia prac gazoniebezpiecznych 73
3.5. BHP przy budowie i eksploatacji sieci gazowych 76
3.5.1. Roboty ziemne 76
3.5.2. Eksploatacja sieci gazowych i przyłączy 77
3.5.3. Przyjęcie sieci gazowych do eksploatacji 80
3.5.4. Klasy lokalizacji i strefy kontrolowane gazociągów 82
3.5.5. Gazociągi na gruntach niestabilnych 84
3.5.6. Przeprowadzanie prac na stacjach gazowych 86
3.5.6.1. Budowa stacji gazowych 86
3.5.6.2. Oznakowanie na stacjach gazowych 90
3.5.6.3. Dokumentacja techniczna i instrukcje 91
3.5.6.4. Eksploatacja stacji gazowych 91
3.5.6.5. Redukcja hałasu na stacjach gazowych 93
3.5.7. Prace gazoniebezpieczne w nawanialniach 94
3.5.8. Prace gazoniebezpieczne w tłoczni gazu 95
3.6. Podłączanie nowo wykonanych gazociągów oraz przyłączy domowych 96
3.7. Przyłącza gazowe 97
3.8. Wymagania kwalifikacyjne pracowników 97
3.9. Przyczyny awarii sieci gazowej 98
3.9.1. Informacje ogólne 98
3.9.2. Korozja elementów stalowych 100
3.9.3. Ochrona antykorozyjna 101
3.10. Stan sieci gazowej 103
3.11. Kontrola sieci gazowej 104
3.12. Metody rehabilitacji technicznej gazociągów 109
Pytania 114

4. Zagrożenia pożarowe i wybuchowe 116
4.1. Warunki tworzenia się mieszanin wybuchowych 116
4.1.1. Wprowadzenie 116
4.1.2. Inicjacja wybuchowa 119
4.1.3. Wybuch i jego parametry 122
4.1.4. Zagrożenie w pomieszczeniu kuchennym 124
4.2. Ocena zagrożenia wybuchem 125
4.2.1. Odpowiedzialność za ochronę przeciwpożarową 125
4.2.2. Wytyczne w zakresie określania przyrostu ciśnienia 126
4.3. Klasy odporności pożarowej 129
4.3.1. Wprowadzenie 129
4.3.2. Część podziemna budynku 130
4.3.3. Wyłączenia od stosowania klas odporności 130
4.3.4. Odporność pożarowa elementów budynku 130
4.3.5. Przekrycie dachu 132
4.3.6. Pomieszczenia zagrożone wybuchem 133
4.3.7. Dach nad pomieszczeniem zagrożonym wybuchem 133
4.4. Usuwanie zanieczyszczeń z przewodów 134
4.5. Temperatura powierzchni urządzeń i instalacji 134
4.6. Zaopatrzenie w wodę do celów przeciwpożarowych 135
4.6.1. Stacje paliw, zbiorniki paliw 135
4.6.2. Zbiorniki materiałów palnych 136
4.6.3. Woda dla stref pożarowych 136
4.7. Strefy zagrożenia wybuchem i zasady ich wyznaczania 137
4.7.1. Podstawowe założenia 137
4.7.2. Zasięg stref przy rozpraszaniu naturalno-turbulentnym 140
4.7.3. Zasięg stref przy rozpraszaniu strumieniowym 140
4.8. Wentylacja jako jeden z głównych systemów bezpieczeństwa w gazownictwie 141
4.8.1. Zasady ustalania wentylacji naturalnej kategorii A 142
4.8.2. Kryterium występowania wentylacji kategorii B 143
4.8.3. Wentylacja w kotłowniach gazowych 146
4.9. Ochrona przeciwpożarowa, ochrona przed wybuchem 147
4.10. Wymagania budowlane 148
4.11. Oddziaływanie promieniowania cieplnego na ludzi i otoczenie 148
Pytania 151

5. Bezpieczeństwo i potencjalne zagrożenia ze strony LNG 152
5.1. Rodzaje zagrożeń LNG 152
5.1.1. Chmury (obłoki) par LNG 153
5.1.2. Niska temperatura 153
5.1.3. Rozwarstwienie skroplonego gazu ziemnego w zbiorniku 154
5.1.4. Gwałtowne odparowywanie LNG 156
5.1.5. BLEVE 159
5.1.6. Uderzenie hydrauliczne 159
5.2. Odparowanie metanu – etap rozładunku 160
5.2.1. Różnica ciśnień roboczych 160
5.2.2. Energia pochodząca od pomp 161
5.2.3. Wnikanie ciepła przez rurociąg rozładunkowy 161
5.2.4. Wnikanie ciepła do zbiorników metanowców 162
5.2.5. Pary powracające do zbiorników tankowców 162
5.2.6. Eksploatacja rurociągów procesowych 162
5.3. Odparowanie metanu – etap magazynowania 163
5.3.1. Wnikanie ciepła do wnętrza zbiornika 163
5.3.2. Nagłe spadki ciśnienia barometrycznego 163
5.4. Oddziaływanie LNG na środowisko 163
5.5. Zagospodarowanie oparów 164
5.6. Wymagania bezpieczeństwa w operacjach LNG 164
5.6.1. Pierwszy poziom zabezpieczenia (ang. primary containment) 165
5.6.2. Drugi poziom zabezpieczenia (ang. secondary containment) 165
5.6.3. Systemy ochronne (ang. safeguard systems) 166
5.6.4. Odległości bezpieczne (ang. separation distances) 166
5.6.5. Standardy branżowe/zgodność z przepisami 167
5.7. Transport lądowy skroplonego gazu ziemnego LNG 167
5.7.1. Wprowadzenie 167
5.7.2. Procedury związane z bezpieczeństwem w dostawach LNG 168
5.7.3. Transport LNG 169
Pytania 171

6. Piece przemysłowe – obsługa i kontrola 171
6.1. Wprowadzenie 171
6.2. Zasady obsługi pieców 174
6.3. Palniki gazowe 175
6.4. Prawidłowa obsługa palników gazowych 179
6.5. Eksploatacja pieców grzewczych 180
6.6. Wybuchy w urządzeniach piecowych 184
6.7. Uruchamianie pieców 186
6.8. Szkolenie załogi 188
Pytania 188

7. Ochrona środowiska w energetyce 189
7.1. Struktura zużycia energii 189
7.2. Elektrownie jako emitery zanieczyszczeń 189
7.3. Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń 191
7.4. Ochrona wód 191
7.5. Urządzenia energetyczne emitujące hałas 195
7.6. Odpady paleniskowe 198
7.6.1. Wprowadzenie 198
7.6.2. Właściwości odpadów paleniskowych 199
7.6.3. Wpływ składowisk odpadów paleniskowych na zanieczyszczenie atmosfery 200
7.6.4. Szkodliwość odpadów dla zdrowia 201
7.6.5. Odpady z półsuchej instalacji odsiarczania spalin (IOS) 201
7.7. Ochrona terenu 201
Pytania 202

8. Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie przepisów i zasad bhp 203
8.1. Odpowiedzialność wynikająca z ustawy – Kodeks pracy 203
8.2. Odpowiedzialność karna pracodawcy 204
8.3. Odpowiedzialność pracownika 204
Pytania 204

9. Zasady stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się
eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci 205
Pytania 209

10. Zbiorcze zestawienie pytań i odpowiedzi 210
Bibliografia 246

Informacje o bezpieczeństwie produktu Informacje o producencie